De geschiedenis van Adorp
Panoramafoto bij Koningslaagte bij Adorp. De in 1878 gebouwde molen heet ook Koningslaagte net als de polder. De molen is gebouwd voor het bemalen van dat gebied en ligt ten zuidoosten van Adorp. Foto: ©Jur Kuipers, 2023.
Geschiedenis
Adorp is gelegen in een van de oudste, zo niet alleroudste en best bewaard gebleven cultuurlandschappen van ons land. Verondersteld wordt dat de geschiedenis ervan enige eeuwen voor het begin van onze jaartelling is begonnen, in het toenmalige kwelderlandschap. Adorp is ook een eigen gemeente geweest, maar het gemeentehuis heeft in Sauwerd gestaan...
Voor de naam 'Adorp' zijn diverse verklaringen geopperd: dorp in het bouwland (arth), dorp van Arn (een persoonsnaam) of -als waarschijnlijkste- dorp aan de Aa dat rivier of beek betekent. Hiermee wordt dan de Hunze bedoeld, ook al zal men, vanwege de naam, geneigd zijn aan de Drentsche Aa te denken die in de late Middeleeuwen ten zuiden van Adorp nabij Harssensbosch uitmondt in de Hunze.
Boerderij 'De Hoge Wierde', bouwjaar 1924. Scan van een oude ansichtkaart.
Adorp ligt tegenwoordig in de gemeente Het Hogeland. Het dorp heeft eerder onderdeel uitgemaakt van de gemeente Winsum en ligt op ongeveer 5 km van de stad Groningen, oorspronkelijk op een vrij hoge wierde, gelegen op een uitlope van de Hondsrug en aan een voormalge bocht, een meander, van de Hunze. De rivier de Hunze, het huidige Reitdiep, heeft dus vlak langs de wierde gelopen, maar verplaatst zich later in westelijke richting. Men kan de voormalige bedding nog in het landschap terug vinden. De genoemde meander wordt in Adorp het Selwerderdiepje genoemd.
Wapen links:
Het wapen van Adorp (2014), gebaseerd op 'Hoge Raad van Adel'.
De gemeente Winsum heeft 14.078 inwoners[1] gehad en beslaat in 2010 een oppervlakte van 102,53 km² (waarvan 1,56 km² water). Hoofdplaats van de gemeente is het dorp Winsum geweest. De gemeente Winsum is ontstaan bij de gemeentelijke herindeling in de provincie Groningen in 1990. Bij die operatie zijn de voormalige gemeenten Adorp, Baflo en Ezinge bij de oude gemeente Winsum gevoegd. Tegenwoordig heeft Adorp nog circa 525 inwoners[2] binnen de dorpskom en 300 in het buitengebied.
Aan de Torenweg ligt het 'Hooghe Huys', een monumentale herenboerderij met een stoere uitstraling, een zogenaamde kop-hals-romp boerderij met dwars voorhuis. Het is een gezichtsbepalend object voor Adorp. Bepalend vanwege de centrale ligging in de oude dorpskern. Dit wordt versterkt doordat de boerderij op de top van een wierde ligt, plaatselijk bekend als 'de bult'. Het hoge statige voorhuis loopt over in een immense schuur, de deel, waar vroeger het vee heeft gestaan.
'Het Hooge Huys' is gebouwd in 1875, in opdracht van P. Bril en later ook bewoond door hem en zijn familie. Op het erf hebben drie arbeidershuisjes gestaan. Wanneer deze verdwenen zijn is mij niet bekend, doch zeker zijn ze na de oorlog al verdwenen.
Na de tweede wereldoorlog is ook de functie van boerderij komen te vervallen. Het pand is vaak van eigenaar gewisseld en biedt nu onderdak aan een commune tot woonhuis.
'Het Hooge Huys' Het is een gezichtsbepalend object voor Adorp. Bepalend vanwege de centrale ligging in de oude dorpskern. Dit wordt versterkt doordat de boerderij op de top van een wierde ligt, plaatselijk bekend als 'de bult'. Het hoge statige voorhuis loopt over in een immense schuur, de zogenaamde deel, waar vroeger het vee heeft gestaan.Het Hooge Huys is gebouwd in 1875, in opdracht van P. Bril. Als de huidige eigenaars het pand in 2008 in bezit krijgen, verkeert de deel in ruineuze staat. Gelukkig is het voorhuis goed intact gebleven. Na een lange en arbeidsintensieve periode van restauratie is het Hooghe Huys terug in haar prachtige staat en vormt weer de trots van Adorp. Niet alleen het pand zelf maar ook de tuin is inmiddels de moeite waard geworden. Leven en werken in een uniek en fijn woonhuis met een lange geschiedenis en gelegen in een mooi stukje noord Groningen is een voorrecht geworden. Het Hoogh Huys biedt onderdak aan een expositie en vergader ruimtes. Daarnaast worden er kamer concerten en wijnproeverijen gehouden. Op de foto (links) bevindt het bouwwerk zich linksboven.
De eerste moderniseringen aan het woonhuis vinden plaats in de jaren 70 van de vorige eeuw. De bedsteden verdwijnen bijvoorbeeld en de zolder is voorzien van slaapkamers. De deel biedt jarenlang plaats aan een paar paarden, maar raakt gelijkertijd steeds meer in verval. Het Hooghe Huys is tegenwoordige een onderdeel van Grissen Beheer B.V. welke is opgericht op 1 januari 2008 door J.C.A Grissen.
Ansichtkaart 'Groeten uit Adorp', UItgever K. Wiersema. Foto: 1940-1950. Bron/licentie: RHC GA, Beeldbank Groningen.
Het oudste Groninger cultuurlandschap
Alles slingert ten noorden van de stad Groningen. De wegen, de dijken, de sloten en, natuurlijk, vooral het Reitdiep. Het is dat we beter weten, anders zou je denken dat de vroegere Aplanologen in dit deel van Groningen zwaar aan de drank zijn geweest. Overal zie je dorpjes, of de restanten ervan. Hier en daar zien we een vrijwel geheel afgegraven verhoging in het landschap liggen, of een dijkje in vergevorderde staat van aftakeling. Verloedering? Nee, juist niet!
We hebben hier te maken met een uniek en vitaal landschap. Een landschap waar we meer dan 2500 jaar geschiedenis van cultuur en natuur zonder al te veel moeite zo maar kunnen aflezen. Dat kunnen we vrijwel nergens in Nederland zien. We nemen je mee op een tochtje door dit oudste Groninger cultuurlandschap.
Voormalig stationsgebouw van Adorp, 'Halte 10', met rechts molen Aeolus. Foto: circa 1950. Bron: Beeldbank Groningen.
De Hunze
Het landschap hier is vormgegeven door het riviertje de Hunze, die vanuit Drenthe komend, zich kronkelend een weg heeft gezocht naar de Noordzee. Tot het jaar 1877 is de Hunze een getijdenrivier; eb en vloed zijn tot in de stad Groningen merkbaar. Bij harde wind uit het noordwesten en een wat hoger tij, zijn hier uitgestrekte gebieden onder water gelopen; zout water, zeker in de tijd dat er nog geen sprake is van dijken. Zo'n 2500 jaar geleden vestigen de eerste mensen zich in dit gebied. In een gevaarlijke streek natuurlijk, maar ook in een uiterst rijke regio. Doordat er door de zee regelmatig verse slib wordt afgezet, is er voor de landbouwers geen vruchtbaardere grond te vinden dan juist hier. Het unieke van het Hunzegebied ten noorden van de stad Groningen is, dat de vormgeving van het landschap door rivieren en zee, èn de beïnvloeding van het landschap door de mensen, gelijk met elkaar zijn opgegaan. Populair gezegd: de eerste kerkjes zijn al gebouwd als de Hunze nog regelmatig haar loop verlegt.
Café Restaurant 't Witte Hoes.
Foto: Hardscarf, oktober 2010. Rijksmonument nr. 7062. Het pand staat aan de Provincialeweg nr. 37 is is mogelijk gebouwd in de 18e eeuw. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie. Omschrijving RCE: Cafe-slijterij met aangebouwd bedrijfsgedeelte. Het twee bouwlagen tellende hoofdgebouw is in aanleg mogelijk 18e eeuws; het is uit witgesausde baksteen opgetrokken en wordt gedekt door een met blauwe 'tuiles du nord' pannen belegd schilddak met twee topschoorstenen; goot met eenvoudige geprofileerde gootlijst langs voor- en zijgevels; goot op klossen langs achtergevel; staafankers. Op de hoeken der voorgevel bakstenen pilasters. Zesruitsschuifvensters en vensters zonder roedenverdeling in voor- en zijgevels. De achtergevel is blind. Het (vermoedelijk later) parallel aan het hoofdgebouw eveneens in baksteen koud opgetrokken bedrijfsgedeelte, wordt gedekt door een deels met riet, deels met hollandse pannen belegd schilddak en aan een zijde doorgetrokken schild. Twee stel inrijdeuren en deuren en vensters van verschillende soort.
De rol van het Groninger landschap
Wat we missen in het Reitdiepgebied en wat tot het jaar 1877 zo onmiskenbaar is in deze regio, is het verschijnsel vrij stromend water. In 1877 wordt het Reitdiep, de latere naam voor het Groninger deel van de Hunze, bij Zoutkamp afgedamd. Verdwenen zijn de eb- en vloedbewegingen. Het gebied is een stuk veiliger geworden, maar landschappelijk een stuk armer. Hoewel armer? De oude meanders ten oosten van Garnwerd lagen en liggen er nog steeds. Grote stukken land langs deze kronkels zijn inmiddels eigendom geworden van de Stichting Het Groninger Landschap. Wat zou het mooi zijn om in deze slingers, grofweg tussen Adorp en Winsum, het oude rivierenlandschap in oude staat terug te brengen. Mèt vrij stromend water. Niet voor niets heeft de Stichting vorig jaar het plan Nieuw Groninger Tij gelanceerd. In natte tijden wordt het hemelwater niet onmiddellijk afgevoerd, maar wordt het opgevangen in natuurgebieden en later via 'natuurlijke' verbindingen geloosd. Het Reitdiepgebied leent zich hier helaas maar gedeeltelijk voor. De oude meanders hebben en houden hun rol voor de afwatering. Dit betekent dat we daar niet periodiek water in vast kunnen houden. Dit houdt echter ook in dat er water vrijelijk doorheen stroomt. Ze voegen dus een fraai stroomgebiedje toe aan het Reitdiep en dat moet zo blijven. Door de bodemdaling als gevolg van gaswinning dreigt echter een deel van de onderlinge verbindingen tussen het Reitdiep, de oude meanders en het Winsumerdiep te worden verbroken. Zeker als het nieuwe gemaal bij Schaphalsterzijl er komt. Toch kunnen we hier en daar wel wat doen om vroegere toestanden te doen herleven. In de 'Koningslaagte' en bij een deel van de oude rivierbocht tussen Adorp en Harssensbosch worden momenteel maatregelen genomen om het water langer vast te houden. De weilanden aldaar zullen bij veel regenval drassiger worden. Vervolgens wordt vanuit de weilanden het water niet direct op de boezem geloosd, maar wordt het naar de oude rivierloop geleid. Zodra duidelijk is hoeveel water er zo vastgehouden kan worden en met welke snelheid dit wegloopt zullen voorzieningen aangebracht worden om vismigratie mogelijk te maken langs de stuwen die er voor nodig zijn. Af en toe dus hogere waterstanden in deze gebieden. Hier profiteren sommige weidevogels van, zoals bij voorbeeld de grutto. Maar, wie het Groningse klimaat een beetje kent, weet dat we soms ook droogteperioden kennen. Nu en dan zal de waterstand erg laag zijn, waarbij de kleioevers van bepaalde loopjes droogvallen. Hier profiteren weer andere vogels van. Steltlopers als de tureluur zoeken daar namelijk graag voedsel. Als je dan, bij voorbeeld in de buurt van Schaphalsterzijl, in de toekomst ook nog een vrij slingerend lozingsstelsel maakt van de oude Hunze op het Reitdiep, krijg je weer enigszins het idee van hoe de vroegere waterhuishouding in dit gebied is geweest. Vissen kunnen weer gevolg geven aan hun trekinstinct, dat bepaald wordt door de stroomrichting van het water. Er ontstaan tijdelijke watervlakten waarin vissen kunnen paaien en, minstens zo belangrijk, waarin jonge vis kan opgroeien. Zulke gebieden zijn heel aantrekkelijk voor vogels als reigers, lepelaars en roerdompen die op de visjes jacht maken. Kort gezegd een 'Nieuw Groninger Tij' in het Reitdiepgebied.
Groepsportret van de Gemeenteraad van Adorp. Staande v.l.n.r.: A. Oostinga (veldwachter), R. Datema (wethouder), Jaap Boer (raadslid), W. Hoeksema, Brouwers (raadslid), K. Kampinga (raadslid). Zittend v.l.n.r.: G..W..H..Esselink (gemeentesecretaris), G. Rookmaker (burgemeester) en G..B..Oosterhuis (wethouder). Rond 1919. Afwezig: F. Veldman. Bron: RHC GA, Groninger Archieven, Beeldbank Groningen, uit de collectie van de voormalige gemeente Adorp.
De ontwikkeling van een wierde
Je zou een wierde laag voor laag kunnen afpellen, of, wanneer je onderaan begint, zie je de ontwikkeling van een wierde, die doorlopend is bewoond en daardoor groter en hoger is geworden.
A. 550 v.Chr.
De eerste bewoners vestigen zich op de kwelder en kiezen het hoogste plekje op de oeverwal langs een priel. Er ontstaat geleidelijk een hoogte van afval en klei(zwart).
B. 100 v. Chr.
Tijdens een periode van overstromingen is een laag klei afgezet. De bewoners hebben een kleine wierde opgeworpen. Een tweede groep mensen voegt zich bij de eerste en werpt eveneens een kleine wierde op (beide wierden horizontaal gestreept).
C. 700 na Chr.
In de Romeinse tijd (0-400 na Chr.) heeft de bevolking zich uitgebreid. Gedurende overstromingsperioden (300-600 na Chr.) is de wierde vergroot en verhoogd (verticaal gestreept). In het midden is een dobbe gemaakt als zoetwaterreservoir voor mens en dier tijdens overstroming door zeewater.
D. 1000 na Chr.
Voor de dijken een redelijk veilige zeewering vormen is er nogmaals een verhoging aangebracht tijdens en na de overstromingen in de periode 800-1000 na Chr. Daarop ligt het dorp tot de huidige dag.
De vroegee gemeente Adorp is gelegen in één van de oudste, zo niet alleroudste en best bewaard gebleven cultuurlandschappen van ons land. Verondersteld wordt dat de geschiedenis ervan enige eeuwen vóór het begin van onze jaartelling is begonnen. In het toenmalige kwelderlandschap, waar de rivier de Hunze doorheen heeft gestroomd en afwisselend als afwateringsstroom voor het achterliggende land en als inlaat voor de zee heeft gefungeerd, zijn van oost naar west te onderscheiden:
- het kwelderbekken (De Meeden, Wolddijkgebied);
- de kwelderoeverwal (dorpen Adorp, Sauwerd, Wetsinge en Winsum);
- het kreekrivierdal.
Doordat de opslibbing voeger dusdanig is voortgeschreden is bewoning van de hoogste delen van de kwelderoeverwal mogelijk. Ook daar heeft men echter nog herhaaldelijk te kampen gehad met overstromingen. Men begint zich daartegen te beschermen door het opwerpen van heuvels, de zogenaamde wierden of terpen. De bewoning concentreert zich hierop; met name. Adorp, Hoge Wierde, Sauwerd, Wetsinge, Valcum, Tijurn, Bellingeweer, Winsum en Obergum.
Met de opslibbing en bedijkingen worden de bestaansmogelijkheden, met name de landbouw, beter. In eerste instantie wordt het gebied vanuit de kwelderoeverwal ontgonnen, verdeeld en in exploitatie genomen. De hoogste en tevens droogste gronden, de valgen, komen in gebruik als bouwland; de lagere natte, in het kwelderbekken gelegen gronden, de meeden genoemd, als hooiland en de tussenliggende gronden, de vennen, als weiland.
Opgraving
In 2021 zijn er tussen Adorp en Sauwerd opgravingen gedaan in een oude wierde naast de spoorlijn ter hoogte van de Munnikeweg, bij de aanleg van een fietssnelweg tussen Groningen en Winsum. Dat levert vele bijzondere archeologische vondsten op, uit de Romeinse Tijd tot zelfs aan de IJzertijd, tot ongeveer 500 v. Chr.[3].
Boerderij Haack, ligt aan de Wierumerschouwsterweg 23 en is gebouwd tussen 1850 en 1875.
Foto: Hardscarf, oktober 2010. Rijksmonument nr. 7070. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie. Omschrijving RCE: Grote BOERDERIJ van het Groningse type. Ingang in het midden van de voorgevel met houten omlijsting afgesloten door kroonlijst op grote consoles. Zesruitsvensters.
De kerk
De kerk van Adorp is in de eerste helft van de dertiende eeuw gebouwd. In 1667 krijgt ze een nieuwe oostmuur en een nieuwe westelijke ingang. In de negentiende eeuw is de kerk aan de buitenkant gepleisterd. De kerk bezit mooi meubilair: een preekstoel, doophek en banken uit 1667. Ook de avondmaalstafel is zeventiende-eeuws. Het in 1636 door Thijs Pytters gemaakte, voorheen op de kerkzolder opgestelde uurwerk staat nu in het koor. In de vloer van schip en koor liggen verschillende grafzerken. In het oostelijke gedeelte van de kerk zijn drie gedenkstenen aangebracht: een steen aan de noordzijde en twee stenen aan de zuidzijde. Die aan de noordzijde is vrijwel onleesbaar, die aan de zuidzijde kunnen nog wel ontcijferd worden. Eentje ervan herinnert aan Albertus Muntinghe Stratingh die van 1830 tot 1850 predikant te Adorp is geweest. Hij is er ook geboren, als zoon van dominee Everhardus Stratingh en Margje Cleveringa. De grafzerk van zijn moeder Margje bevindt zich binnen, in de vloer van het koor. De andere steen noemt de naam van Albertus' vrouw, Sibilla Catharina Jansonius, die in 1847 op 34-jarige leeftijd overlijdt. In 1815 krijgt de kerk voor het eerst een orgel, wat jaarlijks onderhouden is door de orgelbouwers N.A. Lohman & Zoon. Waarschijnlijk is dit orgel afkomstig van de borg Harssens en betreft het een huisorgel van omstreeks 1680.
Meer kerken dan mensen?
Omdat, nadat in dit gebied zich de eerste mensen vestigen, de zeespiegel blijft stijgen, hoogt men de woonplaatsen op: wierden gaan het landschap accentueren. Als kralensnoeren liggen deze wierden langs de oevers van de Hunze en de kreken die er in uitmonden. De mensen op de wierden leven heel geïsoleerd. Als het Christendom ook in deze regio zijn intrede doet, wordt op heel veel wierden een kerkje gebouwd. Kerkje….. nee. Soms ook grote kerken. Tot op de dag van vandaag kun je dat zien in het tweelingdorp Winsum/Obergum. In oude tijden heeft tussen beide dorpen een vrijwel niet te passeren kreek gelopen. Omdat beide dorpen tamelijk welvarend zijn geweest, is op de wierden van de twee dorpen dan ook een grote kerk gebouwd, nog geen 500 meter van elkaar verwijderd. Trouwens, hoe veel kerken hebben er vroeger niet in de omgeving van Winsum gestaan? De meeste zijn nu verdwenen, maar de plekken waar ze hebben gestaaan liggen er nog heel herkenbaar en altijd is er wel iets bewaard. De pastorieboerderij van Groot Wetsinge, het o zo idyllisch gelegen kerkhofje van Bellingeweer, de grafzerken van Ranum en de begraafplaats van het vroegere kerkdorp Maarhuizen. Overigens, wie kent niet het prachtige kerkje van Oostum niet? Schitterend gelegen op een vrijwel compleet afgegraven wierde. En, als je vanaf de stad Groningen naar Oostum rijdt over de oudste wegen, passeer je het kerkhofje van Wierum. Ook hier heeft vroeger een kerk gestaan. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. De kerk van Harssens is ook verdwenen, de kloosterkapel van Selwerd is niet meer, Klein Maarslag is kerkelijk gezien van de kaart weggevaagd. Veel in het nieuws is de laatste tijd het omstreden kerkpad van Onderwierum ten oosten van Winsum. Je raadt het al, ook hier heeft vroeger een godshuis gestaan. Is het verwonderlijk dat iemand eens heeft gezegd: Je ziet hier meer kerken dan mensen?
Een Koren en Pelmolen die gebouwd is in 1851 in Adorp. Auteur: Alex 93, 16 juni 2007. Licentie: Creative Commons.
Molen
De Aeolus is een koren- en pelmolen in Adorp. De naam Aeolus verwijst naar de windgod uit de Griekse en Romeinse mythologie. De molen is in 1851 gebouwd en is bij de bouw enigszins richting het zuiden scheefgezakt, waardoor de bovenbouw van de molen door middel van extra metselwerk aan de zuidkant recht is gezet. De molen is tot in de jaren tachtig in bedrijf geweest als fouragehandel. In de jaren vijftig is er nog kortstondig stroom met de molen opgewekt. In 1981 is de molen nog ingrijpend gerestaureerd en is tot in de jaren negentig in bedrijf geweest op vrijwillige basis. De molen, die als een van de weinige molens in de provincie Groningen nog lange tijd particulier eigendom is geweest, verkeert momenteel in een slechte staat van onderhoud en kan pas na een restauratie weer draaien. De voormalige gemeente Winsum schrijft de toenmalige eigenaar aan en legt een dwangsom op. Vanwege het faillissement van de eigenaar heeft dat niet tot restauratie geleid. In oktober 2019 wordt de molen aangekocht door de Molenstichting Winsum die inmiddels druk bezig is met de voorbereiding van een volledige restauratie van de molen. De roeden van de molen hebben een lengte van 22,65 meter en zijn voorzien geweest van het zelfzwichtingssyssteem. De inrichting bestaat uit een koppel maalstenen en twee (incomplete) pelstenen. De molen staat bij de Molenweg 7 en is een rijksmonument (nr. 7061).
Foto bij Koningslaagte bij Adorp. De in 1878 gebouwde molen heet ook Koningslaagte net als de polder. De molen is gebouwd voor het bemalen van dat gebied en ligt ten zuidoosten van Adorp. Op de foto is een een (grens)paaltje te zien met daarop het wapen van Harssen met daaronder de tekst "Heerlijkheid Harssens III".. Foto: ©Jur Kuipers, maart 2023.
Vervoer
Ten oosten van Adorp loopt de spoorlijn Groningen - Delfzijl. In de periode 15 juni 1884 tot 15 mei 1938 heeft Adorp een spoorweghalte gehad, de stopplaats Adorp[4]. De exploitant Arriva kondigt in september 2012 aan te willen onderzoeken of hier weer een halte kan worden geopend[5], maar tot heropening heeft dit niet geleid[6].
Voormalige kosterij annex school (de drie ramen links zijn van de school geweest). Het pand staat aan de Torenweg, nr. 15. Rijksmonument nr. 7063 en 7064. Pand onder afgewolfd zadeldak en haaks daarop schuur met woondeel (vormt geheel met de nrs. 17-19). Foto: Hardscarf, oktober 2010. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.
Hetzelfde gebouw, maar nu gezien vanaf de andere zijde. Foto: Hardscarf, oktober 2010. Licentie: Creative Commons.
Bekende personen uit de geschiedenis van Adorp
Sibrandus Stratingh, Adorp, 9 april 1785 - 15 februari 1841, is een Nederlandse hoogleraar scheikunde en uitvinder geweest.
Gozewinus Acker Stratingh, medicus en historicus.
Dr. Gozewinus Acker Stratingh, Adorp, 25 maart 1804 – aldaar, 22 oktober 1876,is een Groningse medicus en historicus, en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Hij is de zoon van ds. Everardus Stratingh en Margien Cleveringa. Zijn oom is prof. dr. Sibrandus Stratingh (1785-1841), hoogleraar scheikunde in Groningen.
Ekke Fransema, jurist en boekenverzamelaar.
Ekke Fransema, Adorp, 2 maart 1864 – Godlinze, 11 januari 1928, is een Nederlandse jurist en verzamelaar van zeldzame boeken, die na zijn overlijden ondergebracht zijn in het Fransema Kabinet te Appingedam.
Jan Hendrik Herman Piccardt, bestuurder (onder meer burgemeester van Adorp 1893-1897).
Jan Hendrik Herman Piccardt, Adorp, 20 april 1866 - Haren, 30 mei 1956, is een Nederlands bestuurder. Hij is een zoon van dominee Coenraad Hendrik Piccardt en een familielid van Henric Piccardt[7]. Van 1893 tot 1897 is Jan Hendrik burgemeester in Adorp. Hierna vervult hij dezelfde functie in zowel Finsterwolde (1897 - 1901) als Wonseradeel (1901 - 1919). Na zijn burgemeesterschap is hij tot aan zijn pensioen voorzitter van de raad van de arbeid in Sneek.
Derk Bolhuis, architect.
Derk Bolhuis, Adorp, 9 maart 1876 - Winschoten, 9 oktober 1953, is een Nederlandse architect. Veel van zijn werken zijn te vinden in Winschoten, waar hij gemeente-architect is geweest.
Meindert Veldman, landbouwer en verzetsstrijder.
Meindert Egbert Veldman, Adorp, 12 december 1904 - Bergen-Belsen, 22 februari 1945, is een Nederlandse landbouwer en verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog.
'Kleine Straat' in Adorp.
Foto: Hardscharf, oktober 2010. Dit is geen monument. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.
Overige monumenten in Adorp
Aan de Paddepoelstraat 5 te Adorp staat
'De Paddepoel', een geïsoleerd gelegen boerderij van het friese kop-hals-romp-type met zesruitsvensters Bouwjaar: circa 1850. (Mon.nr. 7069).
VILLA HECTICUM. Woonhuis gelegen aan de Hekkumerweg 2, 9774 TH, Adorp.
VILLA met aangebouwde schuur in 1915 gebouwd in opdracht van H. Raangs uit Adorp naar een ontwerp van architect T. Reitsema uit Leens in een stijl die kenmerken vertoont van het Rationalisme, de Art Deco en in mindere mate de Art Nouveau. In 1950 is de schuur verbouwd tot garage en omstreeks 1980 is de zolderverdieping verbouwd; in de loop der tijd zijn hier en daar kozijnen geheel in stijl vernieuwd. Omschrijving: Eén bouwlaag hoge, deels onderkelderde villa op samengestelde plattegrond wordt gedekt door samengestelde kap. A-symmetrisch ingedeelde gevels zijn gepleisterd en hebben trasraam van gesinterde donkerpaarse steen. Vensters zijn verticaal en worden beëindigd door een met geometrische motieven gedecoreerde latei van natuursteen, in bovenlichten gekleurd glas-in-lood met Art Nouveau-motieven. Houten goot op klossen met eronder een fries van rode baksteen. Kap is gedekt met geglazuurde bruine tuiles du Nord; op beide hoeknokken een metalen piron; op zuidelijk dakschild een gepleisterde schoorsteen; op oostelijk dakschild een dakkapel met driedelig venster en een gebogen dak. Entree in zuidgevel; op het punt, waar de gevel verspringt, bevindt zich een aan twee zijden opengewerkt portiek met een gepleisterde hoekpilaster en een balustrade van gesinterde donkerpaarse steen, beëindigd door natuurstenen elementen; portiek wordt aan twee opengewerkte zijden beëindigd door een geometrisch gedecoreerde latei van natuursteen; vloer van portiek is van beton; lage stoep van baksteen en beton. In portiek een houten voordeur met in bovenste deel een klein horizontaal venster en erboven een horizontaal bovenlicht met gekleurd glas-in-lood; naast voordeur een klein verticaal venster met gekleurd glas-in-lood in bovenlicht.
Rechts van portiek een verticaal venster. Tussen venster en portiek, ter hoogte van latei vier geverfde roodbruine en crèmekleurige tegels gedecoreerd met geometrische motieven. Links van portiek, in terugliggend gevelgedeelte, een tweedelig venster en klein verticaal venster. In achtergevel, westgevel, een verticaal venster. Boven portiek, in doorgetrokken gevelgedeelte van zuidgevel, een loggia met twee gepleisterde pilasters die een natuurstenen latei met geometrische decoraties dragen; tussen pilasters een opengewerkte, gepleisterde balustrade; loggia heeft twee getoogde negenruits vensters en een deur. Naast loggia twee achtruits vensters met elk een decoratief luik.
Oostgevel heeft in zuidelijk gedeelte een driezijdige erker; noordelijk gedeelte heeft een topgevel met een uitkragend beschot en daaronder twee achtruits vensters met elk een luik; op begane grond een tweedelig venster; tussen dit venster en erker een gevelsteen met opschrift 'HECTICUM'. Noordgevel verspringt ongeveer halverwege; op het punt, waar noordgevel verspringt, is de hoek gedeeltelijk gesnoten en bevindt zich een smal verticaal venster. In oostelijk, terugliggend geveldeel van noordgevel een tweedelig venster en onder goot vakwerk van rode baksteen. Westelijk geveldeel heeft twee kleine verticale vensters, een tweedelig venster met daaronder twee keldervensters beëindigd door rollaag en een kleine topgevel met een klein tweedelig achtruitsvenster; topgevel wordt aan onderzijde beëindigd door cordonlijst op klossen. Aangebouwde schuur heeft gepleisterde gevels met lage trasraam van gesinterde donkerpaarse steen en wordt gedekt door een plat dak; goot op klossen. In oostgevel een klein rond roosvenster met gietijzeren roeden omgeven door een rollaag van rode baksteen. In noordgevel vier van deze vensters, in westgevel één en een afwijkende. In zuidgevel een niet-originele garagedeur, een klein verticaal venster en een niet-originele deur met lage stoep en horizontaal bovenlicht met gekleurd glas-in-lood.
Het interrieur is, wat indeling op begane grond betreft, grotendeels oorspronkelijk. In hal een houten trap met balustrade van Art Deco-houtsnijwerk en trappaal bekroond door een vogel; vloer van granito; originele deuren met omlijsting in de stijl van de Art Deco; tochtdeur en bovenlicht met gekleurd glas-in-lood met Art Nouveau-motieven; op overgang van hal naar gang een afgeplatte spitsboog. Kamer-en-suite aan oostzijde heeft suitedeuren met in vensters gekleurd glas-in-lood met Art Nouveau-motieven; plafonds van beide kamers zijn gedecoreerd met sjablonen met Art Nouveau- en Art Deco-motieven.
Waardering: Villa van algemeen architectuur- en cultuurhistorisch belang: -als voorbeeld van een villa uit het eerste kwart van de twintigste eeuw gebouwd in stijl met kenmerken van het Rationalisme en de Art Deco in de provincie Groningen -als goede representant van het oeuvre van T. Reitsema -vanwege de hoge esthetische kwaliteit van het ontwerp -vanwege het bijzondere materiaalgebruik en de ornamentiek -vanwege de grote mate van gaafheid van exterieur en delen van het interieur. (Bron tekst en de laatste drie foto's): Rijksdienst voor Cultureel erfgoed).
Noten:
1 CBS, 1 januari 2010
2 CBS, 2021.
3 Vindplaats Adorp: 'een archeologische schat die maar blíjft geven.' 'Dan sta je dus ineens met 2500 jaar oude mest in je handen', dvhn.nl. Gearchiveerd op 30 september 2021.
4 Sporen in de voormalige gemeente Adorp. Contactblad voor Adorp, Sauwerd, Wetsinge e.o. p. 27-28 (1 februari 2013). Gearchiveerd op 31 augustus 2018.
5 Treinstop Adorp in de maak. Dagblad van het Noorden (11 september 2012). Gearchiveerd op 20 augustus 2012.
6 Adorp kan een treinstation alweer vergeten. Dagblad van het Noorden (26 september 2012). Gearchiveerd op 20 augustus 2012.
7 De lijn van afstamming loopt via zijn vader Coenraad Hendrik Piccardt (1825-1890), grootvader Sophius Coenraad Hendrik Piccardt (1787-1862), overgrootvader Hendrik Piccardt (1748-1805), betovergrootvader Occa Piccardt (1721-1761), oudvader Hendrick Piccardt (1687-1730), oudgrootvader Occa Piccardt (1656-1708) naar zijn oudovergrootvader Johan Piccardt (1629-1680), de broer van Henric Piccardt.
Bronnen:
RCE: Rijksdienst voor Cultureel erfgoed.
Wikipedia, Adorp
Historische Kring Ubbega te Sauwerd
